โรคไตนั้นมีมากมาย แต่หากพูดถึงไตวายนับเป็นโรคที่น่าห่วงที่สุด ถ้าไตวายเฉียบพลันการเร่งรักษาที่สาเหตุได้รวดเร็ว ก็มีโอกาสที่จะหายขาดและไตจะกลับมาปกติได้¹ แต่ถ้าเป็นไตวายเรื้อรังกลับเป็นภัยเงียบที่กว่าจะแสดงอาการให้รู้ตัว ไตก็มักจะเสื่อมไปมากแล้วและไตอาจไม่สามารถกลับมาทำงานได้ปกติอีก¹ โรคไตเรื้อรัง คือความผิดปกติของการทำงานและกายวิภาคของไตที่เป็นนานเกิน 3 เดือนขึ้นไป จะทราบได้ก็ด้วยการตรวจหลายวิธี เช่น หาโปรตีนในปัสสาวะ การเอ็กซเรย์ หรือการเจาะไตนำชิ้นเนื้อไปตรวจ ซึ่งโรคไตเรื้อรังแบ่งระดับตามการทำงานของไตที่ลดลงจากขั้นที่ 1 ไตเสื่อมน้อยที่สุดและมักไม่แสดงอาการ ไปจนถึงขั้นที่ 5 ที่มีอาการจัดเต็มและต้องรักษาด้วยการฟอกล้างไต หรือปลูกถ่ายไต¹ ดังนั้นหากรู้จักสังเกตอาการไว้ก่อนจึงเป็นเรื่องที่ควรใส่ใจ

สัญญาณแบบไหน โรคไตกำลังถามหา¹

อาการบวม¹  เมื่อไตทำงานลดลง จึงขับน้ำ เกลือแร่ และของเสียได้ลดลง ทำให้ร่างกายบวมน้ำ เช่น บวมรอบดวงตาหลังตื่นนอน กดใบหน้าจะเป็นรอยบุ๋ม บวมที่เท้าถ้ายืนนานๆ รองเท้าจะคับ หรือกดหน้าแข้งแล้วปล่อยจะมีรอยบุ๋ม การบวมน้ำหากเป็นมากขึ้นจะทำให้ท้องบวมขึ้น มีน้ำในช่องปอดและช่องเยื่อหุ้มหัวใจ ทำให้รู้สึกเหนื่อย นอนราบไม่ได้ต้องหนุนหมอนสูง แต่อาการบวมอาจเกิดจากโรคอื่นๆ ได้ด้วย เช่น โรคตับ โรคหัวใจ ไทรอยด์ ฯลฯ

ปัสสาวะมีฟอง¹  ฟองในปัสสาวะเกิดจากการมีโปรตีนอัลบูมินรั่วออกมา ภาวะปกติอาจมีฟองบ้างเล็กน้อย แต่ถ้ามีฟองมาก กดโถปัสสาวะแล้วยังไม่หมด ก็อาจเป็นสัญญาณของโรคไตอักเสบ

ปัสสาวะเป็นเลือด¹  มีสีคล้ายน้ำล้างเนื้อหรือสีชาแก่ หรือถึงขั้นเป็นเลือดสดๆ เป็นลิ่ม บ่งชี้ว่าไตมีการอักเสบ กระเพาะปัสสาวะอักเสบ มะเร็งระบบทางเดินปัสสาวะหรือมีนิ่ว ในคนที่มีอายุมากกว่า 40 ปีและสูบบุหรี่เป็นประจำ มีโอกาสพบได้มากกว่าคนปกติหลายเท่า ดังนั้นแม้พบเม็ดเลือดในปัสสาวะเพียงเล็กน้อย (อาจจะจากการตรวจสุขภาพประจำปี) ก็ต้องตรวจค้นอย่างละเอียดต่อไป

ปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน¹ ไตเมื่อทำงานบกพร่อง จะเริ่มมีปัสสาวะบ่อยตอนกลางคืน โดยเฉพาะโรคไตในระยะเริ่มแรก แต่การปัสสาวะบ่อยในตอนกลางคืนก็อาจมาจากโรคเบาหวานหรือกระเพาะปัสสาวะอักเสบ จึงต้องตรวจหาที่มาของสาเหตุที่แท้จริง

ปวดหลัง¹ ถ้าแน่ใจว่าไม่ได้มีสาเหตุจากกระดูก กล้ามเนื้อหรือข้อต่างๆ ก็พึงต้องระวังโรคไตไว้ เช่น อาจมีไตอักเสบ เส้นเลือดไปเลี้ยงไตอุดตัน นิ่ว กรวยไตอักเสบ ซึ่งจะมีอาการปวดรุนแรง ร้าวไปหน้าขาหรืออัณฑะได้ อาการปวดจะเป็นแบบเฉียบพลัน แบบบีบๆ มีคลายบ้าง อาจพบร่วมกับมีไข้ ปัสสาวะขุ่น ดังนั้นหากมีอาการเหล่านี้ควรรีบพบแพทย์โดยด่วน

ความดันโลหิตสูง¹ โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุน้อยกว่า 35 ปี อาจเป็นสัญญาณโรคไตซ่อนอยู่ โดยทั่วไปจะพบความดันโลหิตสูงในคนอายุเกิน 35-60 ปี ถ้าไม่ได้อยู่ในช่วงอายุนี้ต้องหาสาเหตุแฝงที่ทำให้ความดันโลหิตสูง ซึ่งมีหลายโรคที่เกี่ยวข้อง เช่น โรคไตอักเสบ ไตวาย เส้นเลือดไปเลี้ยงไตตีบ เมื่อได้รับการรักษาความดันโลหิตจะลดลงได้ แต่ถ้าละเลยก็จะทำให้ไตเสื่อมมากขึ้นเรื่อยๆ ความดันโลหิตจึงเป็นทั้งสาเหตุและผลจากโรคไต

คลำพบก้อนบริเวณไต¹ อาจมีถุงน้ำหรือเนื้องอกเกิดขึ้นที่ไต ซึ่งส่วนใหญ่มาจากกรรมพันธุ์

ภาวะซีดหรือโลหิตจาง¹ โรคไตเรื้อรังทำให้ซีดหรือโลหิตจางลง เพราะขาดฮอร์โมนอีริโทรพอยอิตินที่ถูกสร้างจากเนื้อไต แล้วไปช่วยกระตุ้นให้ไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดแดง ถ้าไตเสื่อมลงก็จะสร้างเม็ดเลือดแดงได้ลดลง จึงทำให้โลหิตจาง เหนื่อยง่ายเวลาออกกำลังกาย หน้ามืด เป็นลม ใจสั่น

อาการเมื่อการทำงานของไตเสื่อมไปมากแล้ว มักจะรู้สึกอ่อนเพลีย คลื่นไส้ เบื่ออาหาร นอนไม่หลับ ผิวแห้ง คัน กล้ามเนื้ออ่อนแรงและเป็นตะคริว มึนศีรษะ ความจำลดลง¹ ซึ่งต้องได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างเร่งด่วนไม่เช่นนั้นอาจเสียชีวิตได้

อาการต่างๆ เหล่านี้ชวนให้คุณสังเกตตนเอง แม้ว่าวันนี้จะมั่นใจว่าไม่มีอาการและรู้สึกว่ายังสบายดีอยู่ก็ตาม แต่อย่าลืมว่าโรคไตระยะแรกๆ นั้นมักไม่แสดงอาการ ดังนั้นหากมีสัญญาณเหล่านี้จึงควรพบแพทย์เพื่อตรวจเพิ่มเติมโดยเร็วที่สุด

เอกสารอ้างอิง:

1.      สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย[อินเทอร์เน็ต].คู่มือสำหรับประชาชน ทำอย่างไรไตไม่วาย; c2567[สืบค้น 29 พ.ย.2566].เข้าถึงได้ที่: 2019-03-15-021.pdf (hrh.go.th).

TH.2023.44567.NEP.1 (v1.0) ©2024Abbott