เรามักจะได้ยินคำว่า “ไตวาย” จนชินหู แต่ไม่รู้ว่าเมื่อไตวายจะส่งผลต่อร่างกายมากกว่าแค่ขับของเสียได้น้อยลงจนคั่งอยู่จนตัวบวม แต่ทุกขณะที่ไตเสื่อมลงๆ ย่อมหมายถึงการทำงานที่ผิดปกติมากขึ้นเรื่อยๆ ของร่างกายและเมื่อถึงขั้น “ไตวาย” จะเกิดอะไรขึ้นบ้าง?

ไตไม่เพียงกรองของเสียออกจากร่างกายเท่านั้น แต่ยังมีหน้าที่เกี่ยวข้องกับการสังเคราะห์สารอาหาร การผลิตฮอร์โมน การเก็บและขับสารบางตัว และควบคุมน้ำ ดังนั้นเมื่อเกิดไตวายจะทำให้สมดุลสารอาหารหลายชนิดในร่างกายเสียไป¹ เช่น

• การสังเคราะห์และการปรับระดับน้ำตาลในเลือดลดลง¹ ดังนั้นหากคนที่เป็นโรคเบาหวานอยู่แล้ว ระดับน้ำตาลในเลือดจะลดลง หรือผู้ที่ฉีดอินซูลินอยู่อาจพบปัญหาระดับน้ำตาลในเลือดต่ำได้ง่ายกว่าคนที่เป็นเบาหวานแต่ยังไม่เป็นโรคไต

• การสังเคราะห์กรดอะมิโนลดลง¹ และเสียโปรตีนไข่ขาวไปกับปัสสาวะมากขึ้น ร่างกายจึงมีโอกาสขาดกรดอะมิโนจำเป็นมากขึ้น

• ของเสียที่เกิดขึ้นในร่างกาย ไม่ถูกขับทิ้ง¹ เช่น สารไนโตรเจนจากโปรตีนที่กินเข้าไป จะเกิดการคั่งอยู่ในเลือด เมื่อสะสมมากขึ้นๆ จะทำให้รู้สึกคลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหารและอ่อนเพลีย

• การสังเคราะห์วิตามินดีในเลือดลดต่ำลง¹ มีซึ่งจะผลต่อแคลเซียมในกระดูก

• ร่างกายเป็นกรดมากขึ้น¹ ทำให้โปรตีนในกล้ามเนื้อถูกย่อยสลายได้ง่ายขึ้น

• หากไตขับน้ำได้ไม่ดี¹ จะปัสสาวะบ่อยในตอนกลางคืน และปัสสาวะลดลง เกิดการคั่งของน้ำและของเสียในร่างกาย

• ความดันโลหิตสูงขึ้น¹ เพราะร่างกายขับเกลือโซเดียมออกไม่ได้

• มีโพแทสเซียมสะสมสูง¹ จากการกินผัก ผลไม้แล้วไตขับออกไม่ได้ จะมีผลต่อระบบหัวใจ เต้นไม่เป็นจังหวะหรือหยุดเต้น

ดังนั้นเมื่อสารอาหารไม่สมดุลจะส่งผลกระทบต่อระบบต่างๆ ในร่างกายนำไปสู่ความเสี่ยงมากมาย² เช่น

• ร่างกาย² อ่อนเพลีย อ่อนแรง อิดโรย เหนื่อยง่าย หงุดหงิดง่าย ซูบผอม น้ำหนักลดลง แต่ก็อาจมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นได้จากการที่น้ำและของเสียคั่งในร่างกายมากจนตัวบวม

• ระบบผิวหนัง² ซีด มีจ้ำเลือดเกิดขึ้นง่าย ผิวหนังแตกแห้ง เป็นแผลแล้วหายช้า หรือตกสะเก็ดดำคล้ำกว่าปกติ

• ระบบทางเดินอาหาร²  จะเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ปากขม ไม่สามารถรับรสได้ สะอึก ปวดท้อง ท้องเดิน เลือดออกในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ และเป็นแผลในกระเพาะและลำไส้

• ระบบหัวใจและการหายใจ² เมื่อการขับปัสสาวะและเกลือแร่ได้น้อยลงจนบวมน้ำ หัวใจจะทำงานหนักขึ้นจึงเหนื่อยง่าย นอนราบแล้วหายใจลำบาก ความดันโลหิตสูง หัวใจโต กล้ามเนื้อหัวใจเสื่อมสภาพ เยื่อหุ้มหัวใจอักเสบ อาจเกิดน้ำคั่งในเยื่อหุ้มหัวใจ ปอด ปอดบวม หายใจไม่ออก ไอเป็นเลือด

• ระบบประสาท สมองและกล้ามเนื้อ² มีอาการปลายประสาทเสื่อม ทำให้มือเท้าชา ปวดหลังบริเวณบั้นเอว กล้ามเนื้อกระตุก เป็นตะคริวและกล้ามเนื้ออ่อนแรง เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ขาดสมาธิ สมองเสื่อม

• ระบบกระดูก² เนื่องจากไตสูญเสียหน้าที่ในการสังเคราะห์วิตามินดีทำให้ระดับแคลเซียมในเลือดต่ำ จึงเกิดภาวะกระดูกพรุน แตกหักง่าย

• ระบบทางเดินปัสสาวะ² จะทำให้ปัสสาวะบ่อยแต่ออกน้อย มีสีจาง

• ระบบโลหิต² จากฮอร์โมนอีริโทรพอยอิตินที่สร้างจากเนื้อไตได้ลดลง จึงช่วยกระตุ้นไขกระดูกให้สร้างเม็ดเลือดแดงน้อยลง ทำให้มีภาวะเลือดจางและการทำงานของเกล็ดเลือดผิดปกติ

• ระบบภูมิต้านทานโรค² ภูมิต้านทานโรคต่ำลง ซึ่งเป็นสาเหตุให้ติดเชื้อได้ง่าย

ดังนั้นเมื่อไตเป็นอวัยวะที่ไม่ต่างกับศูนย์กลางสร้างสัมพันธ์ให้ระบบต่างๆ ทำงานได้อย่างราบรื่นเป็นปกติ เมื่อไตเสื่อมสู่ขั้นไตวายร่างกายจึงเสียสมดุลจนทำให้เกิดโรคอื่นๆ ตามมาอีกมากมาย

เอกสารอ้างอิง:

1. สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย[อินเทอร์เน็ต].คู่มือสำหรับประชาชน ทำอย่างไรไตไม่วาย; c2567[สืบค้น 10 ธ.ค.2566].เข้าถึงได้ที่: 2019-03-15-021.pdf (hrh.go.th).
2. Rama Channel[อินเทอร์เน็ต].รศ.นพ.สุรศักดิ์ กันตชูเวสศิริ.ไตวายเรื้อรัง จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็น ?; c2566[สืบค้น 11 ธ.ค.2566] .เข้าถึงได้ที่: ไตวายเรื้อรัง จะรู้ได้อย่างไรว่าเป็น ? - รามา แชนแนล (mahidol.ac.th).

TH.2023.44567.NEP.1 (v1.0) ©2024Abbott