ผู้ป่วยที่มีปัญหาสุขภาพหรือไม่สามารถรับประทานอาหารมื้อหลักได้อย่างเพียงพอ แพทย์มักจะแนะนำให้เน้นการเสริมพลังงานและโปรตีนให้ได้ตามเป้าหมาย หรือเสริมด้วยอาหารทางการแพทย์เพื่อให้ได้รับพลังงานและสารอาหารที่จำเป็นอย่างครบถ้วนและเพียงพอ ซึ่งอาหารทางการแพทย์นั้นก็มีหลากหลายชนิด ทั้งอาหารสูตรทั่วไป (Standard Formula) และอาหารสูตรสำหรับผู้ป่วยเฉพาะโรค (Disease specific formula) ที่ถูกออกแบบมาเพื่อใช้เป็นโภชนบำบัดสำหรับผู้ป่วยที่ต้องการสารอาหารบางอย่างมากขึ้นหรือต้องควบคุมสารอาหารบางชนิดเป็นพิเศษ  เช่น สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคไตในระยะล้างไต และสูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็ง เป็นต้น

สำหรับอาหารทางการแพทย์สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งที่มีกรดไขมันอีพีเอ (Eicosapentaenoic Acid หรือ EPA) สูงนั้นเป็นอาหารสูตรครบถ้วนที่ให้โปรตีนและพลังงานสูงเหมาะสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งที่เบื่ออาหาร มีปัญหาน้ำหนักตัวลดลงที่เกิดจากการอักเสบในร่างกายและสาเหตุอื่น ๆ  นอกจากนี้ยังมีกรดไขมันอีพีเอ (EPA) ในปริมาณสูง ที่ช่วยเรื่องความอยากอาหาร คงน้ำหนักตัวและลดการอักเสบที่เกิดขึ้นในร่างกาย อันเป็นอุปสรรคสำคัญต่อการรักษาโรคมะเร็งและเสี่ยงต่อการมีชีวิตที่ไม่ยืนยาว

การอักเสบเกิดขึ้นได้อย่างไร^1-2

การอักเสบ (Inflammation) นั้นเป็นกลไกธรรมชาติของร่างกายมนุษย์ที่เกิดขึ้นโดยระบบภูมิคุ้มกัน ในการป้องกันสิ่งแปลกปลอมจากภายนอกและซ่อมแซมการบาดเจ็บหรือการสึกหรอของร่างกาย เมื่อร่างกายมีการอักเสบแบบเฉียบพลัน เช่น มีการติดเชื้อไวรัส ติดเชื้อแบคทีเรีย หรือมีการบาดเจ็บ จะกระตุ้นให้เกิดการหลั่งสารไซโตไคน์ (Cytokines) ซึ่งมีหลายชนิด ไซโตไคน์เป็นโปรตีนที่หลั่งออกจากเซลล์ของระบบภูมิคุ้มกัน (Immune System) และหลั่งจากเนื้อเยื่อที่ได้รับบาดเจ็บ แต่กลไกนี้ปกติแล้วจะเกิดระยะสั้นและจบลงอย่างรวดเร็ว แต่หากเกิดการอักเสบเรื้อรังจะอาจนำไปสู่โรคเรื้อรังต่าง ๆ ได้  นอกจากนี้ในผู้ป่วยโรคมะเร็งเซลล์มะเร็งเองก็จะกระตุ้นให้มีการหลั่งสารอักเสบไซโตไคน์นี้ออกมาด้วยเช่นกัน  ดังนั้นการที่จะทราบว่าในร่างกายเกิดการอักเสบมากน้อยเพียงไร แพทย์ก็จะดูจากค่าไซโตไคน์ที่เป็นตัวบ่งชี้ว่ามีการอักเสบของเซลล์ (Inflammatory marker)

อาหารทางการแพทย์สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งมีส่วนช่วยลดการอักเสบในผู้ป่วยมะเร็ง 

จากการศึกษาในผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดมะเร็งหลอดอาหาร จำนวน 53 คน แบ่งเป็นกลุ่มผู้ป่วยจำนวน 28 คน ให้ได้รับอาหารทางการแพทย์สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งที่มีกรดไขมันอีพีเอสูง วันละ 2 หน่วยบริโภค (ได้รับอีพีเอรวม 2.2 กรัมต่อวัน) กับกลุ่มที่ได้รับอาหารทางการแพทย์สูตรมาตรฐาน จำนวน 25 คน เป็นเวลา 5 วันก่อนการผ่าตัด และ 21 วันหลังการผ่าตัด ทั้งนี้ตามกลไกของร่างกายคนเราเมื่อมีการผ่าตัดจะทำให้เกิดความเครียดทางด้านร่างกายและมีการหลั่งสารอักเสบต่าง ๆ ออกมา จากการศึกษาพบว่ากลุ่มที่ได้รับอาหารทางการแพทย์สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งที่มีกรดไขมันอีพีเอสูง ร่างกายมีการตอบสนองต่อความเครียดที่น้อยกว่า โดยวัดได้จากระดับสารไซโตไคน์ (IL-8, IL-10 และ TNF-α) ที่ต่ำกว่ากลุ่มที่ได้รับอาหารทางการแพทย์สูตรมาตรฐาน ซึ่งทำการวัดค่าก่อนผ่าตัดและหลังผ่าตัด จะเห็นว่าหลังผ่าตัดวันแรกค่าของสารอักเสบไซโตไคน์จะสูงขึ้นกว่าก่อนผ่า หลังจากนั้นจะเริ่มลดลง โดยกลุ่มที่ได้อาหารทางการแพทย์สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งที่มีอีพีเอสูงค่าจะลดลงมากกว่า จึงแสดงให้เห็นว่าอาหารทางการแพทย์สูตรสำหรับผู้ป่วยโรคมะเร็งที่มีอีพีเอสูงช่วยลดการอักเสบที่เป็นผลตอบสนองจากการผ่าตัด³ และเป็นไปได้ที่จะมีส่วนลดการอักเสบจากสารไซโตไคน์ที่เกิดขึ้นจากสาเหตุอื่น ๆ ด้วยเช่นกัน

เอกสารอ้างอิง:
¹ สารชักนำการอักเสบ (inflammatory chemical mediators) [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก: https://bit.ly/4bozxUq
² Interleukin-6 (il-6) คืออะไร สัมพันธ์กับการอักเสบในร่างกายอย่างไร[ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก: https://bit.ly/4bk2EZb
³ Ryan A, et al. Ann Surg. 2009;In press.

อาหารทางการแพทย์ ต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์
TH.2024.51055.PRO.1 © 2024 Abbott