ภาวะน้ำตาลในเลือดสูง (หรือภาวะน้ำตาลสูง) หมายถึง ภาวะที่ร่างกายของเราจะมีปริมาณน้ำตาลกลูโคสในเลือดมากกว่าปกติ1
| กลูโคส = น้ำตาลที่มีขนาดโมเลกุลเล็กที่สุดที่ได้จากการย่อยอาหารประเภทแป้งและอาหารที่มีรสหวาน |
เมื่อน้ำตาลในเลือดสูงแล้ว ร่างกายของเราก็จะหลั่งฮอร์โมนอินซูลินออกมาเพื่อรักษาระดับน้ำตาลกลูโคสในเลือดให้กลับไปเป็นปกติ2
น้ำตาลในเลือดจะสูงได้มาจากหลายสาเหตุ เช่น พันธุกรรม ความเจ็บป่วย พฤติกรรมการกินและออกกำลังกายเปลี่ยนไป รวมถึงมีฮอร์โมนอินซูลินไม่เพียงพอหรือร่างกายดื้ออินซูลิน (สาเหตุของโรคเบาหวาน) เมื่อน้ำตาลในเลือดสูงจะทำให้มีอาการกระหายน้ำ ปัสสาวะบ่อย เหนื่อยง่าย มองเห็นไม่ชัด น้ำหนักลด และแผลหายช้า1
โดยทั่วไปคุณหมอจะคัดกรองและวินิจฉัยโรคเบาหวาน3 ทำได้โดยวัดระดับน้ำตาลในเลือด ซึ่งแบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่
1. ค่าน้ำตาลทั่วไป
a. ตรวจตัวอย่างเลือดจากคนที่อดอาหารและเครื่องดื่มอย่างน้อย 8 ชั่วโมง เรียกว่า fasting plasma glucose (FPG)
b. ทดสอบความทนกลูโคส โดยจะตรวจเลือดหลังจากดื่มน้ำตาลกลูโคส เรียกว่า oral glucose tolerance test (OGTT)
2. ค่าน้ำตาลสะสม
c. ตรวจปริมาณน้ำตาลที่จับกับฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดง (HbA1C หรือ A1C) การตรวจนี้จะบอกพฤติกรรมและความสามารถในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยย้อนหลัง 2–3 เดือนที่ผ่านมา ทำให้ช่วยวางแผนการรักษาที่เหมาะสมได้
❗คำเตือน เมื่อค่า A1C สูงเกินมาตรฐาน อาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคเบาหวานหรือภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ
มาดูค่าระดับน้ำตาลแต่ละประเภทที่ช่วยวินิจฉัยภาวะต่าง ๆ (ตารางที่ 1)
สถานะ
ค่าระดับน้ำตาล | การคัดกรองและวินิจฉัย | |||
ปกติ | ภาวะก่อนเบาหวาน | โรคเบาหวาน | ||
ระดับน้ำตาลขณะอดอาหารผิดปกติ | ความทนต่อน้ำตาลบกพร่อง | |||
ขณะอดอาหารตอนเช้า (FPG) | <100 มก./ดล. | 100–125 มก./ดล. | - | ≥126 มก./ดล. |
2 ชั่วโมงหลังดื่มกลูโคส (OGTT) | <140 มก./ดล. | - | 140–199 มก./ดล. | ≥200 มก./ดล. |
ที่เวลาใด ๆ ในผู้ที่อาการชัดเจน | - | - | - | ≥200 มก./ดล. |
ระดับน้ำตาลสะสม (A1C) | <5.7% | 5.7–6.4% | ≥6.5% | |
ตารางที่ 1 เกณฑ์วินิจฉัยและควบคุมโรคเบาหวานตามค่าระดับน้ำตาลในเลือด (มก./ดล. หรือ มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร)
(ที่มา: สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย, สมาคมต่อมไร้ท่อแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน พ.ศ. 2566. 1st ed.
ศรีเมืองการพิมพ์; 2566.)
หากคุณหมอพบว่าผู้ป่วยมีภาวะก่อนเบาหวาน ก็ควรลดค่าระดับน้ำตาลขณะอดอาหาร (FPG) ให้ต่ำกว่า 100 มก./ดล. หรือค่าระดับน้ำตาลสะสม (A1C) ต่ำกว่า 5.7% เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดเบาหวานในอนาคต3 แต่สำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวานควรควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้ได้ตามเป้าหมายก่อน เพื่อลดความเสี่ยงไม่ให้เกิดอาการแทรกซ้อนต่าง ๆ ตามมา5,6 (ตารางที่ 2)
การควบคุมเบาหวาน | เป้าหมาย (ควบคุมเข้มงวด) |
ระดับน้ำตาลในเลือดขณะอดอาหาร | 80–130 มก./ดล. |
ระดับน้ำตาลในเลือดหลังอดอาหาร 2 ชั่วโมง | - |
ระดับน้ำตาลในเลือดสูงสุดหลังอาหาร | <180 มก./ดล. |
A1C (เปอร์เซ็นต์ของฮีโมโกลบินทั้งหมด) | <7.0% |
*อย่างไรก็ตาม เป้าหมายระดับน้ำตาลในเลือดขึ้นอยู่กับสภาวะร่างกายของผู้ป่วย โรคร่วม และ/หรือโรคแทรกซ้อน เป็นต้น ควรปรึกษาแพทย์เพิ่มเติมถึงเป้าหมายระดับน้ำตาลในเลือด และตรวจติดตามต่อเนื่อง
ตารางที่ 2 เป้าหมายการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน
(ที่มา: สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย, สมาคมต่อมไร้ท่อแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน พ.ศ. 2566. 1st ed. ศรีเมืองการพิมพ์; 2566.)
นอกจากการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดจะช่วยชะลอการเกิดโรคเบาหวานแล้ว ยังช่วยลดความแปรปรวนของระดับน้ำตาลในเลือดระหว่างวันได้ หากเกิดความแปรปรวนมากไป จะส่งผลให้เกิดภาวะน้ำตาลต่ำหรือสูงที่อันตรายต่อสุขภาพมาก ๆ โดยเฉพาะภาวะน้ำตาลต่ำที่อาจรุนแรงถึงขั้นทำให้ผู้ป่วยหมดสติได้7 ดังนั้น เพื่อป้องกันหรือลดความเสี่ยงจากความแปรปรวนดังกล่าว ทุกท่านควรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมพื้นฐาน ดังนี้
1. การกินอาหาร เน้นอาหารที่ทำจากธัญพืชไม่ขัดสี ถั่ว ผัก เนื้อปลา เต้าหู้ แบ่งกินมื้อเล็ก ๆ หลายมื้อตลอดทั้งวัน เลี่ยง-ลด-งดอาหารรสหวาน ปัจจุบัน มีอาหารทดแทนสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน สำหรับผู้ป่วยที่ไม่สะดวกจัดหาอาหารเพื่อสุขภาพที่เหมาะสม (อาหารทดแทน 1 แก้วแทนอาหาร 1 มื้อ) มีผลการศึกษาว่า อาหารทดแทนสำหรับผู้ป่วยเบาหวานมีส่วนช่วยลดความแปรปรวนของระดับน้ำตาลในเลือดระหว่างวัน เมื่อใช้ต่อเนื่อง 30 วัน และช่วยลดค่าน้ำตาลสะสม เมื่อใช้ต่อเนื่อง 6 เดือน8,9
*ร่วมกับการรับประทานอาหารหลักให้หลากหลายครบ 5 หมู่ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ อาหารทางการแพทย์ ต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์
อ่านต่อเรื่อง “เป็นเบาหวาน กินอาหารอย่างไร?” คลิก [ลิงก์ topic 1]
2. อย่าอยู่นิ่งเป็นเวลานาน ๆ ควรหาเวลายืดเส้นยืดสาย เริ่มจากกิจวัตรประจำวัน เช่น เดินขึ้นลงบันไดแทนการใช้ลิฟต์ ออกกำลังกายเป็นประจำ (แต่ไม่หักโหม) อย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์
3. ผู้ป่วยเบาหวานที่ควบคุมอาหารและออกกำลังกายร่วมกับการใช้ยา อาจเกิดภาวะน้ำตาลต่ำ (hypoglycemia) ฉับพลัน ได้แก่ อาการใจสั่น มือสั่น เหงื่อออก หน้ามืด ตาลาย หรือหมดสติ หากรุนแรงอาจอันตรายถึงชีวิตได้ แนะนำให้พกน้ำหวานหรือลูกอมติดตัวไว้ เพื่อเพิ่มระดับน้ำตาลในเลือดได้ทันที
4. ผู้ป่วยสามารถตรวจระดับน้ำตาลในเลือดได้ด้วยตนเองจากการเจาะปลายนิ้ว (self-monitoring of blood glucose) ซึ่งช่วยให้คุณหมอประเมินและปรับแผนการรักษาที่เหมาะสม นอกจากนี้ ควรตรวจสายตาทุกปี เพราะระดับน้ำตาลที่สูง อาจส่งผลกับสายตาและการมองเห็นได้
#สาเหตุน้ำตาลสูง #อาการน้ำตาลสูง #คนไข้เบาหวาน #ตรวจน้ำตาล #น้ำตาลในเลือดต่ำ #ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม #เกณฑ์ระดับน้ำตาล #ภาวะก่อนเบาหวาน #เบาหวานคุมระดับน้ำตาล #โรคเบาหวาน #ควบคุมน้ำตาล #blood_glucose_control #glucose_control #glucosecontrol
TH.2024.51305.GLU.1 (v1.0) ©2024 Abbott
1. Mouri M, Badireddy M. Hyperglycemia [Internet]. National Library of Medicine. StatPearls Publishing; 2023. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430900/
2. Nakrani MN, Wineland RH, Anjum F. Physiology, Glucose Metabolism [Internet]. PubMed. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560599/
3. สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย, สมาคมต่อมไร้ท่อแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน พ.ศ. 2566. 1st ed. ศรีเมืองการพิมพ์; 2566.
4. 4 วิธีรักษาระดับน้ำตาลในเลือดอย่างได้ผล. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก: https://www.family.abbott/th-th/glucerna/managing-diabetes-tools-and-guides/diabetes-treatment/4-effective-ways-to-maintain-blood-sugar-levels.html.
5. Sami W, Ansari T, Butt NS, Hamid MR. Int J Health Sci (Qassim) 2017;11(2):65-71.
6. Minari TP, Tácito LHB, Yugar LBT, Ferrerira-Melo SE, Manzano CF, Pires AC, et al. Nutrients 2023;15(24):5096.
7. Kusunoki Y, Konishi K, Tsunoda T, Koyama H. Intern Med 2022;61:281-90.
8. Peng J, Lu J, Ma X, Ying L, Lu W, Zhu W, et al. Br J Nutr 2019;121:560-6.
9. Chee WSS, Gilcharan Singh HK, Hamdy O, Mechanick JI, Lee VKM, Barua A, et al. BMJ Open Diabetes Res Care 2017;5:1-13.
การผ่าตัดถือได้ว่าเป็นแรงกดดันที่มีต่อผู้ป่วยเบาหวาน ทำให้มีอาการเปลี่ยนแปลงต่อระบบสมดุลของร่างกาย มีการหลั่งฮอร์โมนหลายชนิดที่มีผลต่อการควบคุมระดับน้ำตาลของผู้ป่วย และมีผลต่อเนื่องกับการหายของแผล
10 ความเข้าใจหรือความเชื่อที่ไม่ถูกต้องในเรื่องของโรคเบาหวาน
2 ใน 3 ของผู้ป่วยเบาหวานจะเสียชีวิตจากโรคหลอดเลือดสมองและหลอดเลือดหัวใจซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนจากโรคเบาหวาน
คุณกำลังจะออกจากหน้าเว็บไซต์ Ensure.co.th นี่เป็นความตั้งใจของคุณหรือไม่? หากใช่คลิก “ตกลง” เพื่อยืนยัน
แต่หากไม่ใช่คลิก “ยกเลิก” หากคุณออกจากหน้านี้ โปรดรับทราบว่า Abbott จะไม่รับผิดชอบต่อเนื้อหาอีกต่อไป
ปรึกษาด้านสุขภาพและโภชนาการกับผู้เชี่ยวชาญของเรา